Kruidengeheimen

Filmpjes over geneeskrachtige kruiden

Pastinaak: een gezonde verrassing

Andrea: Kleuren de bermen bij jullie in de zomer ook geel van de pastinaakbloemen? Mijn vrienden zijn altijd verrast als ik m'n schep eronder zet en er dan een (weliswaar kleine) pastinaak tevoorschijn komt. De pastinaak was in Nederland jaren lang een vergeten groente, we kweekten hem alleen voor het vee. De laatste jaren is hij bij ons weer verkrijgbaar bij de groenteboer. Dat deze wortel als ‘onkruid’ langs de weg groeit én ook geneeskrachtige eigenschappen bezit, dat weet hier echt niemand meer. Hoe is dat bij jullie?

Daniëlle: Pastinaak groeit ook bij ons in Vlaanderen in ’t wild, maar ik moet hem dit jaar nog gaan spotten. Hij groeit niet dadelijk in mijn leefomgeving. Pastinaak is een groente die Romeinen en Grieken al in hun kookpotten kieperden, daarom brachten ze hem mee naar onze streken.
Toen bij ons de aardappel zijn intrede deed, kreeg de populariteit van de witte wortel een flinke deuk. En dat is jammer, want pastinaak is een echte beschermer. Hij zit, volgens velen, vol goede stoffen tegen hartziekten. Hij zou onze botten steviger maken en dus goed tegen osteoporose zijn. En sommigen beweren zelfs dat hij werkt tegen dementie. Of dat allemaal klopt kan alleen wetenschappelijk onderzoek bevestigen. Wat ik wel weet is dat hij als een gezond snoepje zeker werkt. Als ik trek heb in zoet, haal ik een stukje pastinaak uit de koelkast en smikkel daarvan. De wortel smaakt zalig zoet en bevat weinig calorieën. Gebruik jij veel pastinaak in de keuken?

Andrea: Ja zeker, regelmatig liggen er pastinaken in mijn groentela, omdat je ze heel makkelijk op alle mogelijke manieren kunt verwerken: rauw in een salade of gekookt in soep, spaghettisaus en bijvoorbeeld in hutspot. Ik weet niet of jullie dat woord ook kennen, maar je ’husselt’  wat groenten, aardappelen en vlees door elkaar in een pot. Makkelijk om te maken en ik ben er gek op.
Overigens haal ik de pastinaken niet uit de berm, maar komen ze uit mijn tuin of anders van de groenteboer. Die zijn dikker en groter dan de wilde variant die vaak voor ruimte moet concurreren met andere wilde kruiden.
De pastinaak is een tweejarige plant. Je zaait hem in het voorjaar en vanaf de herfst tot ongeveer maart kun je hem oogsten. De smaak van de wortel verzoet, wanneer er wat vorst overheen is gegaan.
Als je de wortel niet oogst, geeft hij het tweede jaar prachtige gele bloemschermen. De wortel wordt in het tweede jaar houtig en is dan niet meer eetbaar. 
Daniëlle, wist jij dat onze voorouders de vorm van de pastinaak vergeleken met een penis?

Daniëlle: O Andrea, je brengt me op ideeën. Schilders en kunstenaars zoals Joachim Beuckelaer en Pieter Aertsen wilden in de 16de eeuw hun publiek vermaken. Dat moest op een speciale manier gebeuren, zodat ze geen last kregen met de burgerlijke en religieuze censuur. Zij hadden daarvoor hun eigen tekens en verwijzingen. In de 16de eeuw was die, voor ons ongewone, taal vanzelfsprekend. Hun werk bood de gelegenheid om een prikkelend spelletje te spelen. Je moest een soort puzzel oplossen. 
De meeste schilderijen waren dus niet alleen decoratie, maar ze vermaakten ook familie en vrienden op een ietsie-pietsie gewaagde manier. Je moest er even mee bezig zijn voor je begreep waarover het eigenlijk ging. Stonden er vogels bij, dan insinueerde dat 'vogelen', euh … vrijen dus.  Mosselen symboliseerden de vulva en suggereerden seksuele betrekkingen. Soms bevestigde een hark waarvan de steel naar boven in de richting van de afgebeelde vrouw wees, deze gedachte.
Stond er vlees op het schilderij, dan symboliseerde dat de verleiding. En dat was in strijd met de leer van Christus. Daarom stond er meestal wel ergens een Christusfiguur in een klein hoekje het ware geloof te verkondigen. Natuurlijk werden er ook veel wortels zoals grote pastinaken geschilderd en Dodoens, een botanicus uit de 16de eeuw, doet er ook zijn schepje kennis bij:
"Dat die wortelen van Peen ende sonderlinge van den wilden in alle manieren ingenomen ... verwecken den lust tot bijslaap”. Is dat duidelijk genoeg?
Andrea, breng me terug met mijn voeten op de grond a.u.b.

Andrea: Toch waren de mensen toen niet gek, Daniëlle. De oude geneesheren schreven de pastinaak voor bij onvruchtbaarheid en bij patiënten die moeite hadden met plassen.
Ze waren ervan overtuigd dat de Schepper met de penisvorm van deze wortel de betekenis aan ons wilde verduidelijken. Hoewel veel mensen deze tekens lariekoek vinden, vind ik wel dat het opvallend vaak klopt. Bepaalde hartvormige bladeren zijn goed voor het hart. Hersenvormige vruchten zijn goed voor de hersenen. En verschillende kruiden of groenten met de vorm van onze beenderen zijn dan weer goed om te herstellen bij botbreuken.
Misschien klopt het niet altijd, maar wellicht is het nog niet goed onderzocht. Er zijn in dat verband nog veel onopgeloste mysteries in de natuur.
Ik merk in ieder geval wel dat ik na het eten van pastinaak inderdaad veel meer moet plassen. Overigens wel meer van rauwe pastinaak dan van gekookte.

Daniëlle: Weet je wat ik super lekker vind? Pastinaakchips! In een handomdraai klaar en goed voor de liefde … wat wil een mens nog meer? Ik schil de pastinaak en snij er flinterdunne stukjes af. Ik sleur ze even door olijfolie en Provençaalse kruiden, en strooi er wat peper uit de molen en grof zeezout over. Ik leg ze op een braadslede, bedekt met antikleefbakpapier laat ze 25 minuutjes bakken in de oven op 180 °C.

Andrea: Lekker! Wist jij dat je er ook mee kunt bakken? Neem een recept voor een worteltaart en vervang de wortel door de pastinaak. De taart wordt minder droog en wellicht wat minder luchtig dan een ‘gewone’ cake, maar je kunt hem erg lekker maken.

Het zaad dat het tweede jaar aan de plant verschijnt, is volgens betrouwbare bronnen ook eetbaar. Vol enthousiasme had ik vorig jaar een heleboel zaad geoogst, maar de smaak viel mij erg tegen. Ik vond het naar zeep smaken en heb het daarom aan de vogels gevoerd.


Daniëlle: We zullen onszelf eens lekker verwennen met pastinaak. Werkt het niet voor de liefde dan genieten we van de lekkere smaak en leven we nog lang en gezond!

Met een kruidige groet van Daniëlle en Andrea!

Dit artikel is in de herfst van 2017 geplaatst in het tijdschrift "De Tuinliefhebber".

 
Boven: gele bloemschermen en stengel
Onder: Een wilde wortel uit de berm

Index