Filmpjes over geneeskrachtige kruiden

Voor iedereen toegankelijk: online kruidenlessen en andere informatie over kruiden op YouTube.

Grote Engelwortel

Angelica archangelica

Tijdens de pestperiode in de middeleeuwen was men radeloos; er moest toch een oplossing zijn om die ernstige epidemie te stoppen?
De monniken hadden genoeg kruiden in hun tuin, maar wisten niet welke plant ze tegen de pest moesten gebruiken, totdat er plots in een droom een engel verscheen voor een van de monniken. Deze engel onthulde welke plant ze zou verlossen van de epidemie. Ze moesten hiervan de wortel gebruiken. Omdat deze plant volgens de legende de mens inderdaad geholpen heeft tijdens de epidemie, heeft hij de naam ‘engelwortel’ gekregen.

De plant is familie van de grote berenklauw en daar lijkt hij ook op. De grote berenklauw wordt vaak uitgeroeid, omdat het blad brandwonden op de huid kan veroorzaken. Daar heb je bij de engelwortel nauwelijks tot geen last van. Omdat engelwortel een waardevolle plant is die we absoluut niet moeten uitroeien, zet ik hem graag voor jullie in het zonnetje!

Engelwortel is een plant die je voorzichtig moet gebruiken!
Wanneer je gebruik wilt maken van de engelwortel is het aan te bevelen het hele artikel goed door te lezen.

Uiterlijk

In Nederland groeien verschillende soorten, de bekendste zijn de grote en de gewone engelwortel. Omdat de grote engelwortel, die ruim twee meter hoog kan worden, de meest geneeskrachtige eigenschappen bezit, focus ik me hierop (Angelica archangelica). Voor het gemak noem ik hem alleen engelwortel. 

De plant houdt van vochtige, zure grond en groeit het liefst langs oevers en in natte weilanden. 
Tijdens het eerste jaar verschijnen alleen de bladeren. Bij kneuzing komt een soort muskusgeur vrij. 

In het tweede jaar schiet de plant de lucht in met zijn paarskleurige, holle stengels. Aan de stengels zitten schutbladeren die het blad en de bloeiwijze omhullen. De kleine groenachtige bloemetjes verschijnen omstreeks mei/juni. Ze zijn gegroepeerd in bolvormige schermen en trekken veel insecten aan. Na de zaadvorming sterft de engelwortel af. De plant vermeerdert zichzelf met zijn zaad. Omdat het zaad snel zijn kiemkracht verliest, worden ze bij voorkeur meteen in het najaar uitgezaaid.
De wortel van de plant heeft, net als het zaad, een sterk typische muskusachtige geur.
Wanneer je de plant zelf wilt oogsten raad ik je aan een determinatieboek te raadplegen voor een specifiekere uitleg van het uiterlijk van de plant. Er zijn namelijk planten die op engelwortel lijken en niet ingenomen mogen worden.

Geschiedenis

In de geschiedenis heeft engelwortel altijd een hoog aanzien gehad. Dokter Kneipp (1821-1897) vond de plant een voortreffelijk huismiddel die niet genoeg aanbevolen kon worden. Men beweerde dat engelwortel bovennatuurlijke eigenschappen had. Het werd onder andere gebruikt bij vergiftigingen, beten van dolle honden, epidemieën, maar ook om het lichaam te versterken.

Er is een tijd geweest waarin men er vanuit ging dat een ziekte werd veroorzaakt door een vervloeking of tovenarij. Engelwortel werd gezien als een kruid dat je hiertegen kon verweren. Daarvoor rookte men de zaden, strooide het kruid in de hoeken van de kamer(s) en werd de wortel aan een touwtje om de nek gedragen.

Enkele eeuwen geleden hebben de Karmelieter-monniken een beroemd gezondheidselixer gemaakt. Eén van de ingrediënten was de engelwortel. Dit elixer werd gebruikt bij diverse klachten, maar het zou ook beschermen tegen gif en heksenspreuken. Men beweerde dat het een lang leven zou bevorderen. In Nederland noemde men dit middeleeuwse drankje het karmelietenwater. Tegenwoordig is het nog steeds verkrijgbaar.

Medische eigenschappen

Deze kennis is voornamelijk afkomstig van onze verre voorouders.

Buikgebied

De werkzaamheid van engelwortel richt zich vooral op de buik. Het ontkrampt, ontspant, stimuleert het spijsverteringsstelsel en werkt antibacterieel en schimmeldodend. Je kunt engelwortel gebruiken bij allerlei klachten in dit gebied zoals buikpijn, krampen, misselijkheid, verstopping, opgeblazen gevoel, spastische dikke darm en winderigheid. Het is goed voor de lever- en galwerking.
Daarnaast helpt het kruid klachten te verlichten rondom de menstruatie en de overgang. Het mag alleen niet tijdens de zwangerschap gebruikt worden, maar wel tijdens de bevalling om die te bespoedigen en om de nageboorte uit te drijven.

Zenuwen

In de buik kunnen wij emoties vasthouden. Als gevolg daarvan kan de energie niet goed stromen. Dit kan mogelijk lichamelijke klachten in dit gebied veroorzaken. Omdat engelwortel ook de geest kan kalmeren en een tonicum voor de zenuwen is, kan de diepere oorzaak van deze klachten worden aangepakt. 

Engelwortel helpt de eigenwaarde te versterken en kan gebruikt worden bij angst, onrust, onzekerheid, nervositeit, beklemmend gevoel, hartkloppingen, depressie, slapeloosheid, hoofdpijn en migraine.

Opbouwend

Engelwortel stimuleert de levenskracht en geeft je meer energie. Daarom helpt het je om na ziekte weer in je kracht te komen. Ook is het aanvullend bij bloedarmoede. Het kruid helpt het bloed te zuiveren en versterkt de aderen. Volgens kruidenvrouw Mellie Uyldert (1908-2009) schept engelwortel orde op het menselijk gestel en heft het lichamelijke en psychische zwakheid op.

Pest

De pest is een ernstige ziekte die van 1347 tot 1352 in Europa woedde en vele slachtoffers heeft gemaakt. Volgens schattingen is ongeveer één derde van de Europese bevolking erdoor gestorven. De epidemie werd veroorzaakt door een bacteriële infectie. Het immuunsysteem probeerde deze bacterie onschadelijk te maken in de lymfeklieren. Hierdoor zwollen deze op en vormden zich zeer pijnlijke builen, soms ter grootte van een sinaasappel. Maar ook de longen konden worden aangetast. Vaak traden interne bloedingen op waardoor de huid van het slachtoffer bijna zwart leek. De ziekte kreeg daarom de bijnaam ‘De Zwarte Dood’.
Men gebruikte bij de pest de engelwortel, omdat men ervan overtuigd was dat deze plant bovenaardse helende krachten had die de verbinding tussen de ziel en het lichaam versterkten.
Tegenwoordig verklaren we de genezende werking vooral vanwege de bloedzuiverende en antibacteriële werking.

Toepassingen

Wanneer je zelf engelwortel wilt oogsten, zet hem dan bij voorkeur in je eigen tuin om hem niet met andere planten te kunnen verwarren.

- De wortel bevat de meeste geneeskrachtige eigenschappen en hiervan wordt aan het begin van het tweede jaar tinctuur gemaakt. Deze tinctuur is verkrijgbaar onder de naam “Angelica”. Van de wortels zijn ook capsules verkrijgbaar. De wijze van inname staat vermeld op het etiket. Vraag de verkoper of fabrikant eventueel om aanvullende informatie.

- Van de wortel kun je thee maken (20 gram op een halve liter water). Neem hiervan om de twee uur één eetlepel.

- Van zowel het verse als gedroogde blad kun je thee maken. Deze heeft minder medicinale eigenschappen dan de wortel. Door de sterke geur en smaak, moet je er niet teveel van gebruiken.

- Jong blad: kleine hoeveelheden kun je rauw in een salade, in een omelet of stamppot doen.

- Ouder blad: kleine hoeveelheden kun je in de soep of in een stamppot doen.

- Stengel: zowel rauw als gekookt zijn ze eetbaar (geschild). Ook kun je de stengels konfijten met suiker of er bijvoorbeeld jam of snoep van maken. Omdat engelwortel veel calcium (kalk) bevat, wordt het van oudsher vaak meegekookt met rabarber als alternatief voor kalk. De rabarber wordt met deze combinatie minder zuur.

- Zaad: kun je in theemengsels en in brood en banket gebruiken. Verschillende likeuren zoals Chartreuse en Bénédictine bevatten engelwortelzaad.

- Engelwortel is een bestanddeel van de Zweedse kruidenbitter, een drankje dat veel eigenschappen kent.

Uitwendig

Een enkeling is overgevoelig voor de sappen van de plant. Gebruik engelwortel daarom alleen uitwendig wanneer je er niet allergisch voor bent.

Bij uitwendig gebruik verbetert engelwortel plaatselijk de doorbloeding, werkt het ontkrampend, pijnstillend en schimmeldodend. Het is te gebruiken bij o.a. darmkrampen, menstruatiekrampen, koude plekken, zenuwpijn (neuralgie), gewrichtspijn en voetschimmel. Mogelijk kan engelwortel de genezing van diabetische voetwonden bevorderen. 

- Voetenbad: Maak een sterke thee en voeg die toe aan een bak met water. Ga hier minimaal 10 minuten met je voeten in zitten.

- Kompres: Maak een sterke thee van engelwortel. Drenk hierin een handdoekje, wring hem een beetje uit en leg die op de huid. Dek het af met een droge handdoek en een warme kruik. Laat het liggen zolang het goed voelt.

- Kompres van bladeren: Scheur een paar bladeren in stukken en doe ze samen met een beetje water in het bakje van je staafmixer. Maal het fijn en zeef het vocht eruit. Schep dit papje op een (zak)doek, vouw hem dicht en bevestig het op de huid, bijvoorbeeld met een verband.

Zowel van de bloemen als van de wortels van engelwortel kan een olie-maceraat en crème worden gemaakt.

Belangrijk:

- Indien het bovenstaande je aanspreekt en je denkt dat het op jou van toepassing is, kun je een kuur volgen door driemaal daags een engelworteltinctuur in te nemen. Stop het gebruik na drie weken en laat het minimaal voor zes weken rusten. Wanneer je af en toe de tinctuur tot je neemt, kun je het over een langere periode gebruiken.

- Houd je aan de dosering, bij een teveel kunnen mogelijk klachten zoals slapeloosheid ontstaan.

- Wanneer je onder behandeling bent van een arts, is het raadzaam na te vragen of een kuur met engelworteltinctuur gecombineerd mag worden met de behandeling c.q. medicatie.

- Engelworteltinctuur wordt inwendig afgeraden aan mensen met diabetes. (Alleen uitwendig gebruiken.)

- De tinctuur mag niet gebruikt worden tijdens een zwangerschap en het geven van borstvoeding.

- Vrouwen met borstkanker of die een andere vorm van kanker hebben die verband houdt met hormonen, wordt afgeraden om engelworteltinctuur te gebruiken.

- Engelworteltinctuur is niet geschikt voor kleine kinderen.

- Hoewel het kruid werkzaam is bij een spastische dikke darm, colitis ulcerosa (darmontsteking) en ontstekingen aan het maag/darmstelsel, kan de tinctuur te heftig zijn tijdens actieve ontstekingen. Gebruik het daarom alleen in rustige fases.

- De sappen van de verse engelwortel kunnen bij sommige mensen huidirritaties veroorzaken.

- In verband met mogelijke irritaties door de invloed van zonlicht, wordt een intensieve kuur met engelworteltinctuur afgeraden tijdens hoogzomer. 

- ‘Chinese Angelica’ verwijst naar een andere plant, de Angelica Sinensis. Het is belangrijk deze twee planten niet te verwarren.

Etherische olie

Etherische olie van engelwortel is sterk geconcentreerde olie. Van ruim 30 kilo wortels blijft slechts 100 milliliter olie over. Aangezien de werking van deze olie veel sterker is dan die van de plant, adviseer ik je om meer informatie te raadplegen voor je dit gaat gebruiken. 
Etherische olie van engelwortel wordt alleen uitwendig en dan sterk verdund gebruikt.

Bronnen:

- Kruidenbundel, signatuur en eigenschappen, Yvonne Maessen, eigen uitgave
- Lexion der geneeskruiden, Mellie Uyldert, ISBN 90 6030 058 0
- Groot Handboek Geneeskrachtige kruiden, Dr. Geert Verhelst, ISBN 9789080778467
- Aantekeningen opleiding kruidengeneeskunde (www.kruidenrijk.nl)
- www.avogelcom
- https://floravannederland.nl

Februari 2023
Andrea Bleeker
www.kruidengeheimen.nl

Filmpjes over kruiden

Facebook

Index