Citroenmelisse: rustgever en trooster

Citroenmelisse is een kruid die bij elke kruidenliefhebber in zijn tuin staat vanwege de geneeskrachtige werking én vanwege de heerlijke geur en smaak van het kruid. Het wordt de hoogste tijd om de kennis hiervan met jullie te delen:

Uiterlijk

De Latijnse naam van de citroenmelisse is Melissa officinalis. Melissa betekent honingbij. De plant is namelijk een bron van nectar en bij bijen zeer geliefd. Ook kunnen bijenkasten gereinigd worden met het kruid vanwege zijn desinfecterende werking. Vanwege de citroenachtige geur en smaak van de plant hebben wij ‘citroen’ aan de naam melisse toegevoegd.

De plant wordt iets hoger dan kniehoogte en de stengels zijn vierkant. Het ovaal gekartelde blad is lichtgroen van kleur met een lichte beharing. Kleine lichtgele trosjes groeien uit tot witte of lichtblauwe tweelippige bloemetjes.

 
Citroenmelisse in de kruidentuin. Foto's boven voor de bloei.
Onder: van knop tot bloem.

Nervositeit

Citroenmelisse is een kruid dat sinds mensenheugenis wordt gebruikt en één van de allerbeste kruiden die verdriet, rouw, nervositeit en spanningen helpt verzachten. Citroenmelisse geeft troost en ontspant. Door onderzoek weet men tegenwoordig dat het kruid inwerkt in ons limbisch systeem. Dit is het deel van de grote hersenen dat betrokken is bij emoties en het emotioneel geheugen. Citroenmelisse beschermt de grote hersenen tegen overdreven prikkels van buitenaf.
Angst is één van de emoties die goed te verhelpen is met citroenmelisse. Bij gebruik kalmeert de ademhaling waardoor andere lichaamsdelen en organen hiervan profiteren en minder onder spanning staan.
Citroenmelisse is ook een geliefd kruid om een betere nachtrust te verkrijgen en slapeloosheid te verminderen.

Spijsvertering

Vanwege de ontspannende werking geeft citroenmelisse verlichting bij spijsverteringsklachten wanneer die door spanningen worden veroorzaakt zoals bepaalde maag- en darmklachten, misselijkheid en krampen. Tevens te gebruiken bij menstruatiekrampen.

Hart

Ook het hart profiteert van de ontspanning. Citroenmelisse helpt onrustige hartkloppingen te verminderen, maar helpt ook bij verwarring, nachtmerries en bij overactiviteit.
Volgens kruidenboekenschrijfster Mellie Uyldert (1908-2009) versterkt de plant de “ik-kracht” en bindt het kruid het levenslichaam aan het stoffelijk lichaam waardoor het lichaam in balans wordt gebracht.
Wanneer je regelmatig gebruik maakt van de plant zul je ervaren dat je meer kan genieten van het leven.

Milt

De milt is een orgaan dat linksboven in de buik ligt. Hij wordt beschermd door de ribbenkast. De milt maakt afweerstoffen aan tegen bepaalde bacteriën, verwijdert afvalstoffen uit ons bloed en speelt een belangrijke rol in ons afweersysteem.
Citroenmelisse stimuleert de milt waardoor klachten als beginnende infectieziekten en een koortslip kunnen verminderen. Ook te gebruiken bij een virusinfectie. Dit is handig om te weten want de reguliere geneeskunde heeft hiervoor geen geneesmiddel gevonden. Hoewel soms toch antibiotica wordt voorgeschreven, helpt die alleen om bacteriën te bestrijden.

Oogsten

Citroenmelisse oogst je tot vlak voor de bloei. Tijdens en na de bloei treden chemische veranderingen op en veranderen de geur en smaak. Daarom is het belangrijk het kruid af en toe (gedeeltelijk) af te knippen, waardoor er weer fris blad tevoorschijn komt. Laat een deel van de plant wel in bloei komen want het is een van de beste bijenplanten.
Drogen is lastig bij deze plant, want hij is zeer kwetsbaar en wordt snel zwart. Helaas houdt de plant zijn overheerlijke geur en smaak als hij gedroogd is niet vast.

 
Wanneer je kokend water op de bladeren giet, heb je kans dat ze verbranden en zwart worden.

Inname
Citroenmelisse is overigens ook zeer geschikt voor (kleine) kinderen.
Wanneer je wilt weten wat citroenmelisse voor jouw gezondheid kan betekenen, neem dan drie weken lang driemaal daags iets van de plant in.
- Thee: Citroenmelissebladeren zijn kwetsbaar. Met kokend water verbranden de bladeren en vernietig je de inhoudsstoffen. Beter is het om wat koud water bij je kokende water te voegen zodat de temperatuur van dit water iets daalt. Schenk dit water over enkele citroenmelissebladeren. Laat het tien minuten afgedekt staan voordat je de bladeren eruit zeeft en een kopje van de thee drinkt. (Het restant kan eventueel verdeeld over de dag koud worden gedronken of voor gebruik worden opgewarmd.)
- Tinctuur Melisse; dit is een alcoholische oplossing van citroenmelisse. Tincturen zijn verkrijgbaar bij de betere drogist. Kijk voor de wijze van dosering op het etiket.
- Capsules: Deze zijn ook verkrijgbaar bij de betere drogist. Kijk voor de wijze van dosering op de verpakking.
- Vers blad: Het verse blad is eetbaar en is in diverse recepten te gebruiken; in cakebeslag, pesto, toetjes, mayonaise, salades etc. etc.

Recept citroenmelisse-honingboter:
Zorg dat roomboter op kamertemperatuur is en prak er op gevoel een flinke eetlepel honing en het fijngesnipperde blad van citroenmelisse bij. Lekker op een cracker of op een plakje cake.

Niet gebruiken bij:

- Citroenmelisse is inwendig niet geschikt voor mensen met glaucoom (verhoogde oogbaldruk).
- Tinctuur niet gebruiken tijdens zwangerschap. Citroenmelissethee mag met mate gedronken worden bij zwangerschap en kan bij zwangerschapsbraken verlichting geven.
-Theoretisch zou er een interactie mogelijk kunnen zijn tussen medicijnen en de tinctuur of capsules van citroenmelisse. (De thee is minder krachtig en zal hoogstwaarschijnlijk geen effect op medicijngebruik hebben.) Vraag je arts of apotheker om een persoonlijk advies.

Uitwendig gebruik

Vanwege zijn antivirale werking wordt citroenmelisse uitwendig gebruikt bij koortsblaasjes, gordelroos, huidschimmel wondjes en insectenbeten. Gebruik hiervoor een sterke afgekoelde thee. Deze is in de koelkast een paar dagen houdbaar. Van het blad kan ook een olie, een crème of een lippenbalsem worden gemaakt. De bladeren van citroenmelisse kunnen over de huid gewreven worden bij jeuk of om insecten op een afstand te houden.
Er is ook etherische olie van citroenmelisse verkrijgbaar. Dit is een sterk geconcentreerde olie. Etherische olie moet altijd worden verdund met een andere olie. Verdiep je hierin of vraag de verkoper voor een advies voordat je het gaat gebruiken.

2019

De kennis omtrent kruiden is de afgelopen jaren, mede door sociale media, enorm gegroeid. Het is hip om een verse kruidenthee te drinken. Steeds meer mensen hebben allerlei heerlijke theekruiden in hun tuin staan.
Hoewel het drinken van kruiden steeds bekender wordt, loopt de kennis van planten als geneeskruid nog achter. Ik hoop dat door sociale media ook steeds meer mensen kruiden “durven” toepassen bij kleine klachten die de balans in het lichaam kunnen herstellen. Hierdoor zijn er wellicht steeds minder chemische pillen nodig. Waarom ik dat zo graag wil?
Ik hou van de aarde. De meeste mensen staan er niet bij stil dat medicijngebruik bijdraagt aan de vervuiling en aftakeling van de aarde. Om medicijnen te maken zijn er machines en fabrieken nodig. Maar dat niet alleen; Al die medicijnen en grondstoffen moeten allemaal vervoerd worden. Elke pil wordt apart verpakt in plastic. En dan heb ik het nog niet gehad over de chemie die nodig is om die synthetische medicijnen te maken/onderzoeken en het chemisch afval dat dat tot gevolg heeft. Ons nageslacht zal hiervan nog eeuwenlang de gevolgen ondervinden. Ook water vervuilt door medicijngebruik: De resten worden uitgescheiden en belanden in het riool en in het milieu. Helaas worden er steeds vaker medicijnresten gevonden in ons drinkwater.
Ik hoop dat de mens op tijd wakker wordt. Want zo doorgaan betekent dat wij bezig zijn onszelf te vernietigen…

Levenselixer
Graag wil ik dit artikel eindigen met een recept van een Middeleeuws levenselixer met citroenmelisse. Dit recept is in de 16^e eeuw bedacht door de Karmelieten (een Rooms-Katholieke orde). Men zei dat degene die dit dagelijks zou innemen meer energie én de eeuwige jeugd zou krijgen. Of dat klopt, kun je alleen zelf ervaren.

Nodig:
- 25 gram vers citroenmelisseblad
- 20 gram onbespoten geraspte citroenschil
- een takje marjolein
- een half kaneelstokje
- 5 fijngemalen kruidnagels
- een stukje verse engelwortelstengel of 1 eetlepel fijngemalen engelwortelzaden
  (Wanneer je geen engelwortel kunt vinden, kun je dit vervangen door venkelzaad.)
- 300 ml wodka
Doe alle ingrediënten in een glazen pot. Zet deze in het donker en schud hem elke dag om. Na twee weken zeef je de kruiden eruit. Die kunnen op de composthoop of stop ze in de groene bak. Het vocht bewaar je in een schone glazen fles in het donker.
Neem een theelepel per dag in een glas water. (Kinderen een halve theelepel.)

Tekst en foto’s: Andrea Bleeker
Tekst geredigeerd door: Jeanine Bakker

Bronnen:

- Signatuur en Eigenschappen, Yvonne Maessen (www.kruidenrijk.nl)
- Groot Handboek Geneeskrachtige planten, Dr. Geert Verhelst, ISBN 9789080778450
- De taal der kruiden, Mellie Uyldert, ISBN 9789060101391
- Lexion der geneeskruiden, Mellie Uyldert, ISBN 9789060300589 

 
Wilde kruiden bevatten meer kracht dan gekweekte varianten.
Zij hebben meer moeten "vechten" voor hun plek.
Wanneer je de keuze hebt, kies dan voor een wilde variant.

Filmpjes over kruiden

Facebook

Index