Filmpjes over geneeskrachtige kruiden

Zonlicht op de Akkerdistel

Hoewel veel planten die spontaan in mijn kruidentuin komen aanwaaien welkom zijn en ik niemand wil uitsluiten, heb ik voor de akkerdistel altijd een uitzondering gemaakt. Duizenden heb ik er al uit de grond getrokken en vele daarvan naar de composthoop verplaatst. Maar blijkbaar voelen ze zich hier thuis, want het deert ze niets. Ze blijven komen, zelfs in groten getale.

Vanwege de stekelige bladeren heb ik zo'n hekel aan de distel. Wanneer ik langsloop, wordt ik door mijn broek heen geprikt. Ook mijn armen zitten regelmatig onder de schrammen. Hierdoor maakt deze plant het me onmogelijk om met mijn blote handen in de aarde te werken.

Distels

De naam distel betekent stekende. Algemeen worden alle planten met stekelige bladeren en stengels een distel genoemd. Biologen hebben deze planten echter in verschillende geslachten en families ingedeeld. De akkerdistel behoort bij de vederdistels (veder = veer, vanwege het uiterlijk van het zaadpluisje) en is een geslacht uit de composietenfamilie. In het Latijn heet deze plant Cirsium arvense. Cirsium is afkomstig van het Griekse woord Kirsos, dat gezwollen ader of spatader betekent. Of de plant daar ooit als geneesmiddel voor gebruikt werd of dat hij vernoemd is naar een andere plant die deze werking wel heeft is helaas niet duidelijk. De tweede naam van de plant, arvense, betekent akker; dit is de plek waar de plant graag groeit, vandaar onze naam akkerdistel. Van juni tot september bloeit de akkerdistel met lichtpaarse bloemen.  De plant kan ruim een meter hoog worden. De langwerpige tot lancetvormige bladeren hebben een veernervige nervatuur. Het blad is gekroesd en ingesneden met stekelige tanden langs de bladrand.

Onuitroeibaar

Ook boeren en akkerbouwers hebben een hekel aan de plant. Al eeuwenlang wordt deze plant daarom “de boerenplaag” genoemd. De plant overwoekert snel en is moeilijk te verwijderen. Onder de grond spreidt zich een sterk vertakt wortelstelsel uit. Deze kan metersdiep de grond ingaan. De wortels breken gemakkelijk af en elk los stukje kan weer uitgroeien tot een nieuwe plant. Wanneer de wortel afbreekt bij het wieden, is je werk dus voor niets geweest. Met mechanisch frezen verspreid je de plant helemaal. Daarnaast vermeerdert de plant zich ook door middel van zaad.

Op het land neemt de akkerdistel de plaats in van geteelde gewassen en verminderen de opbrengst. Ze bederven ze het hooi want die stekels zijn ongeschikt voor de meeste dieren. Vanaf 1887 hebben we te maken met een distelverspreidingswet waardoor iedere eigenaar, huurder of pachter van gronden en bossen verplicht is de bloei, zaadvorming en uitzaaiing van schadelijke (*1) distels te beletten en de planten te bestrijden en te vernietigen.  Hiermee moet voorkomen worden dat deze planten zich verder verspreiden. Voorheen kon je rekenen op een flinke boete wanneer je dit uitroeien verzuimde. Of er nog steeds fervent boetes worden uitgeschreven is me niet duidelijk, maar de bermen worden nog altijd vanwege bovengenoemde reden gemaaid. Helaas worden hierdoor ook vele andere nuttige planten weggemaaid.

Positief

Ik denk niet dat de natuur fouten maakt, maar dat de mens de natuur verkeerd begrijpt. Dat is de reden dat ik me in de akkerdistel ben gaan verdiepen. Het was de enige manier om mijn ongenoegen om te zetten naar iets positiefs. Tot mijn verbazing, maar eigenlijk ook weer niet, is er veel informatie over de plant te vinden. Ik deel graag mijn bevindingen.

Insecten

De akkerdistel verspreidt in de bloeiperiode een heerlijke zoete geur, die onweerstaanbaar is voor veel insecten. Het blijkt dat er nauwelijks planten zijn die meer verschillende soorten insecten aantrekken. Bijen, hommels, vlinders, wantsen, kevers, etc. halen allemaal voedingsstoffen uit de plant. Bepaalde insecten zijn er zelfs volledig afhankelijk van en zouden uitsterven zonder de distel. Ook merels, mezen, putters, kneutjes en sijsjes komen graag naar de akkerdistel. Zij smullen van de insecten die in de bloemhoofdjes leven én van de zaadjes. Toen ik dit las, begreep ik meteen waarom ik in mijn kruidentuin in de hoek waar de akkerdistels zich voornamelijk verzamelen altijd zoveel vogels hoor zingen. En… ook niet onbelangrijk: In diezelfde hoek hebben we al een paar keer een bijenzwerm gevonden!

 

Eetbaar

Er zijn meer dan honderd verschillende soorten distels. Ondanks de vele stekels blijken bepaalde distels door ezels, geiten, schapen en konijnen te worden gegeten. Ook slakken eten ze graag.
De akkerdistel is in zijn geheel eetbaar voor de mens mits je de stekels verwijdert.

- Wortel, rauw of gekookt: Neem eerstejaarsplanten. Wortels van oudere planten zijn draderig en stug.

- Stengels; strip de buitenste vezelachtige laag er vanaf. Rauw lijkt de smaak enigszins op selderij. Je kunt de stelen ook fermenteren of inmaken zoals je doet met augurken. Of kook ze net als rabarber, ze zijn snel gaar.

- Jonge bladeren zonder stekels, rauw of gekookt.

- Bloemhoofdjes (rijp en onrijp) kunnen rauw of gekookt worden gegeten. Van de bloemen kan een siroop worden gemaakt. (Bloemhoofdjes weken in suikerwater met citroenen en daarna opkoken.)

- Het zaad van distels kan worden geperst. Dit levert een goede olie op. De olie van de distel “Carthamus tinctorius” is bekend onder de naam saffloerolie. Deze bevat maar weinig verzadigde en enkelvoudige verzadigde vetzuren. Distelolie niet geschikt voor de warme keuken omdat hij bij lage temperaturen begint te roken. 

- Van alle delen van de akkerdistel kan een thee worden getrokken.

(Voor dit artikel heb ik me alleen verdiept in de eetbaarheid van de akkerdistel. Veel andere distelsoorten zijn ook eetbaar, maar kijk het voor de zekerheid na voordat je je tanden erin zet.)

   

Medicinaal

Hoewel ik al mijn geneeskrachtige kruidenboeken er op na heb geslagen (en dat zijn er veel) ben ik nergens de akkerdistel tegengekomen. Het zou kunnen dat de plant nog nooit onderzocht is op medicinale eigenschappen voor de mens, maar mogelijk wisten ze vroeger al dat andere varianten sterker werken. De mariadistel en gezegende distel worden namelijk wel beschreven.

Misschien wil je weten of het onderzoeken van de plant mijn visie heeft veranderd. Ik verwijder er nog steeds veel uit de grond om ervoor te zorgen dat ik het pad kan betreden zonder schrammen op te lopen. Ook wil ik voorkomen dat ze zich massaal in het veld naast me gaan verspreiden. Van dat gras wordt hooi gemaakt. Maar helaas staan er teveel akkerdistels in en rond het complex bij mijn tuin. Het lukt me nooit om ze allemaal te verwijderen. Omdat ik nu weet dat het zo’n nuttige plant is, maak ik me er niet meer druk om. De bloem ruikt lekker en vind ik prachtig. Elke keer ontdek ik er weer andere insecten bij en die kunnen zich helemaal vol eten. Ze zijn nodig voor het in stand houden van het leven op aarde. Wanneer ik elders aan het werk ben in mijn tuin geniet ik van het gezang van de vogels. Dan weet ik op dat moment waar ze zijn en glimlach. De akkerdistel is een echte zonneplant en stiekem mag hij in mijn tuin best genieten van het zonlicht…

Juli 2019
Andrea Bleeker
(Met dank aan Jeanine Bakker voor het kritisch beoordelen van mijn tekst.)

(*1) De akkerdistel, kruldistel, kale jonker en de speerdistel worden in de distelverspreidingswet tot de schadelijke distels gerekend.

Indeling distels:

1. Een deel valt onder het geslacht Carduus

2. Vederdistels vallen onder het geslacht Cirsium

3. Mariadistel is ingedeeld bij het geslacht Silybum

4. De wegdistel valt onder het geslacht Onopordon

5. De driedistel is ingedeeld bij het geslacht Carlina

6. Artisjokken en kardoen van het geslacht Cynara worden vaak distels genoemd.

7. Het geslacht Anacantha komt uitsluitend voor in Oezbekistan.

De naam distel wordt daarnaast ook gebruikt voor kruisdistels (geslacht Eryngium) en de blauwe zeedistel (Eryngium maritimum), hoewel dit geen samengesteldbloemigen zijn. Om het nog ingewikkelder te maken, wordt in bepaalde streken de paardenbloem ook een distel genoemd...

https://nl.wikipedia.org/wiki/Distel
https://www.natuurvereniging-ijsselmonde.nl/distels/
https://www.boerderij.nl/Akkerbouw/Blogs/2015/3/Zorg-dat-distelverordening-gehandhaafd-blijft-1733499W/
https://www.stadsplantenbreda.nl/products/akkerdistel/
http://oogstenzonderzaaien.nl/wiki/Distel
http://www.waterwereld.nu/akkerdistel.php
https://www.natuurpunt.be/nieuws/waarom-distelbestrijding-niet-meer-van-deze-tijd-5-vragen-antwoorden-20160706
https://decentrale.regelgeving.overheid.nl/cvdr/xhtmloutput/Actueel/Utrecht/CVDR73921.html

YouTube kanaal

Facebook

Index